برساخت سوژه‌ی گفتمانی در رمان نوجوان سایه هیولا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات فارسی (ادبیات غنایی)، دانشگاه شیراز، شیراز،‌ ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز،‌ شیراز، ایران

چکیده

رمان نوجوان عرصة نفوذ و قدرت دیدگاه‌ها و گفتمان‌هایی است که بیشتر آن‌ها توسط نویسنده در متن رمان‌ها اِعمال می‌شود. در رمان نوجوان، نوجوانی براساس بسترهای اجتماعی و فرهنگی تعریف و بازتعریف می‌شود و همین مسئله مطالعة سوژگی را بااهمیت می‌کند. بنابر نظر فوکو، سوژه‌ها در روابط قدرت و فراتر از آن، گفتمان‌هایی که آن‌ها را احاطه کرده‌اند، شکل می‌گیرند و این فرایندهای گفتمانی نوع سوژة برساخته در اثر را مشخص می‌کنند. در این پژوهش نیز، سوژة نوجوان در رمان سایة هیولا بر همین مبنا بررسی شده است. برای این منظور، براساس روش نشانه‌شناسی اجتماعی، نشانه‌ها در بافت اجتماعی (کنش‌های گفتاری و بدن) و بافت متنی (نشانه‌های زبانی، زیبایی‌شناختی و بینامتنی)، به‌طور جداگانه تحلیل شده‌اند. از بررسی نشانه‌ها در این اثر چنین برمی‌آید که سوژه، سوژه‌ای گفتمانی است که در محور گفتمان مادرانگی و ایثار، زنانگی و تسلیم، برساخته شده است. سوژة نوجوان در این رمان بیشتر در گفتمان‌هایی برساخته شده  که متضاد هویت نوجوانی است و می‌تواند سوژه را به‌سمت بزرگ‌سالی (زنانگی) زودهنگام سوق بدهد.
 

کلیدواژه‌ها


منابع
- آقاپور، فرزانه (1396). تقابل در رمان نوجوان ایرانی (بررسی پنج رمان برگزیده). رسالة دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه شیراز. شیراز.
- پاینده، حسین (1393). داستان کوتاه در ایران (داستان‌های پسامدرن). چ2. تهران: نیلوفر.
- جهانگیریان، عباس (1394). سایة هیولا. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- چندلر، دانیل (1387). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمة مهدی پارسا. چ3. تهران: سورة مهر.
- دریفوس، هیوبرت و پل رابینو (1394). میشل فوکو، فراسوی ساخت‌گرایی و هرمنوتیک. ترجمة حسن بشیریه. چ10. تهران: نشر نی.
- زینی‌وند، تورج و سمیه صولتی (1396). «نشانه‌شناسی اجتماعی داستان کوتاه القمیص المسروق کنفانی با تکیه بر سازه‌های گفتمانی هلیدی». مجلة زبان و ادبیات عربی. ش16. صص127ـ160.
- ساسانی، فرهاد (1389). معناکاوی: به‌سوی نشانه‌شناسی اجتماعی. تهران: نشر علم.
- سلطانی، علی‌اصغر (1394). قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران). چ4. تهران: نشر نی.
- صابر، زینب و پرویز ضیاء‌شهابی (1391). «نسبت سوژه و قدرت در رمان‌های دُن کیشوت و مادام بوواری با ابتنای بر دیدگاه‌های میشل فوکو». مجلة پژوهش سیاست نظری. ش11. صص181ـ200.
- صفوی، کوروش (1383). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سورة مهر.
- فتحی، حسین (1390). «نشانه‌شناسی مرکززدایی و انزوای سوژه در داستان سگ ولگرد». مجلة ادب‌پژوهی. د5. ش15. صص83ـ96.
- فرج‌الهی‌فر، سیدآرمان (1395). بررسی جایگاه قدرت در ده رمان نوجوان برتر دهة هشتاد برمبنای نظریة میشل فوکو. پایان‌نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان.
- فرنیا، فاطمه (1388). بررسی مفهوم قدرت در آثار روآلد دال و لوییس کارول. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. زبان و ادبیات انگلیسی. دانشگاه شیراز.
- قره‌باغی، علی‌اصغر (۱۳۸۱). «اندیشة بینامتنیت (واژگان و اصطلاحات فرهنگ جهانی)». گلستانه. ش47. صص38ـ43.
- کریمی، فرزاد (1397). تحلیل سوژه در ادبیات داستانی پسامدرن ایران. تهران: روزنه.
- کریمی، فرزاد و سعید حسام‌پور (1394). «وقتی نویسنده متن می‌شود: متنی ‌شدن سوژه در داستان داستان ویران، نوشتة ابوتراب خسروی». فصلنامة نقد ادبی. س8. ش31. صص167ـ183.
- کریمی، فرزاد و سعید حسام‌پور (1396). «تقابل زیست‌جهان سوژه در چند داستان مدرن و پسامدرن فارسی». کاوش‌نامة زبان و ادبیات فارسی. ش35. صص121ـ142.
- لو بروتون، داوید (1396). جامعه‌شناسی بدن. ترجمة ناصر فکوهی. تهران: نشر ثالث.
- میلز، سارا (1392). میشل فوکو. ترجمة مرتضی نوری. چ2. تهران: نشر مرکز.
- ون‌ لیوون، تئو (1395). آشنایی با نشانه‌شناسی اجتماعی. ترجمة محسن نوبخت.
تهران: علمی.
- هال، دونالد ای. (1395). سوبژکتیویته در ادبیات و فلسفه (مبانی و نظریه‌ها). ترجمة بختیار سجادی و دیاکو ابراهیمی. تهران: دنیای اقتصاد.
- یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمة هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
- Aghpoor, F. (2017). Contrast in Iranian adolescent novel (review of five selected novels). PhD Dissertation in Persian Language and literature, Shiraz University, Shiraz.
- Chandler, D. (2008). Semiotics: the basics (translated into Farsi by Mehdi Parsa). Tehran: Soore Mehr
- Dreyfus, H.L. & Rabinow, P. (2015). Michel Foucault: beyond structuralism and hermeneutics (translated into Farsi by Hossein Bashiryie). Tehran: Ney Publication
- Farajollahifar, S.A. (2016). The study of power role in the top ten adolescent novels of the Eighties based on the theory of Michel Foucault, M.A. thesis of Persian Language and Literature, Valiasr Rafsanjan University, Rafsanjan.
- Farnia, F. (2009). A study of power in the works of Roald Dahl and Louis Carroll. M.A. thesis of Persian Language and Literature, Shiraz University, Shiraz.
- Fathi, H. (2011). "Semiology of decentering and isolation of the subject in Hedāyat’s 'Stray Dog'", A quarterly Journal of Persian Language and Literature. Vol. 5. No. 15. pp. 83-96.
- Hall, D.E. (2016). Subjectivity in literature and philosophy: principles and theories (translated into Farsi by Bakhtiar Sajadi and Diako Ebrahimi). Tehran: Donyaye Eghtesad.
- Jahangirian, A. (2015). Shadow of monster (in Farsi). Tehran: Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults.
- Jorgensen, M. & Phillips, L. (2010). Discourse analysis as theory and method (translated into Farsi by Hadi Jalili). Tehran: Ney Publication.
- Karimi, F. (2018). Subject analysis in postmodern Iranian fiction (in Farsi). Tehran: Rozane
- Karimi, F. & Hesampour, S. (2015). "When the writer becomes text: Textualised subject in the short story of “The Ruined Story” written by Aboutorab Khosravi". LCQ. Vol. 8. No. 31. pp. 167-183.
- Karimi, F. & Hesampour, S. (2017). "A comparative study of the concept of "world life" in some Iranian stories from modern to postmodern era". Kavoshname, A Journal of Persian Language and Literature. No. 35. pp. 121-142.
- Le Breton, D. (2017). The sociology of body (translated into Farsi by Naser Fakouhi). Tehran: Sales Publication.
- Mills, S. (2013). Michel Foucault (translated into Farsi by Morteza Nouri). Tehran, Markaz Publication.
- Payande, H. (2014). Short stories in Iran (postmodern stories) (in Farsi). Tehran: Niloofar
- Qarabaghi, A. (2002). "Intertextual thought: words and terms of world culture". Golestane. No. 47. pp. 38-43.
- Saber, Z. & Ziashahabi, P. (2012). "The Relationship between subject and power in Don Quixote and Madame Bovary novels based on the views of Michel Foucault". The Journal of Research in Theoretical Politics. No. 11. pp. 181-200.
- Safari, K. (2003). An introduction to semiosis (in Farsi). Tehran: Soore Mehr
- Sasani, F. (2009). Semiosis: towards social semiotics (in Farsi). Tehran: Science Publication
- Searle, J.R. (1979). Expression and meaning: studies in the theory of the speech act. Cambridge: Cambridge University press.
- Soltani, A. (2016). Power, discourse and language (mechanisms of power flow in the Islamic Republic of Iran) (in Farsi). Tehran: Ney Publication.
- Van Leeuwen, T. (2016). An introduction to social semiotics (translated into Farsi by Mohsen Nowbakht). Tehran: Elmi Publication.
- Zeynivand, T. & Solati, S. (2017) "The social semiotics in Ghassan Kanfani's Al Ghamis Al Masrugh short story based on Halliday's approach". Journal of Arabic Language & Literature. Vol. 9. No.1. pp. 127-160.