بررسیِ بازتابِ امرِ شناخت ناپذیر در صورت و محتوای داستان «پیک نیک» از ابوتراب خسروی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

دوران معاصر دوران قرار گرفتن امر شناخت‌ناپذیر در کانون زندگی بشر و درنتیجه تجربة انواع هراس است. یکی از مهم‌ترین تجلیگاه‌های این موضوع گونه‌های مختلف هنر ازجمله ادبیات داستانی ا‌ست. برای شناخت دقیق‌تر انسان امروز از یک سو و درک درست آثار داستانی معاصر از سوی دیگر، واکاوی کیفیت اثرپذیری این آثار از امر شناخت‌ناپذیر ضروری می‌نماید. در پژوهش حاضر، با تلفیق نظریة تحلیل دازاین لودویگ بینزوانگر و رویکرد زبان‌شناسانة راجر فاولر در نقد متون ادبی، الگویی برای بررسی همه‌جانبة بازتاب امر شناخت‌ناپذیر در داستان‌های معاصر پیشنهاد و براساس آن، داستان «پیک‌نیک» از ابوتراب خسروی ــ نویسندة برجسته‌‌ای که نگاهی ژرف به وضعیت بشر و هراس‌های او دارد ــ تحلیل شده ‏است. هدف از این مقاله بررسی خاستگاه‌های هراس در داستان مورد بحث و واکاوی رابطة صورت و محتوای آن با امر شناخت‏‌ناپذیر است. این پژوهش به روش تحلیل محتوا انجام شده ‏است. یافته‌های تحقیق نشان می‏دهد راوی/ شخصیت اصلی داستان بر اثر دلهرة شدید فروپاشیده‏ است. او می‏کوشد امر شناخت‌ناپذیر را در عناصر مرئی پیرامون و گزش دلهره را در قالب ترس از مرگ تجربه کند؛ اما شکنجه‌گرانش تکه‌های پراکندة «خود» او هستند. کیفیت گزینش و چیدمان عناصر روایت گسیختگی روایتگر را بازتاب می‌دهد. انبوه تناقض‌ها‏، تکرارها، ابهام‌ها و... گفتمان و متن اثر را از یکپارچگی دور کرده ‏است. درمجموع می‌توان ‏گفت امر شناخت‌ناپذیر در صورت و محتوای داستان «پیک‏نیک» رخنه کرده و آن را به لرزه افکنده ‏است.

کلیدواژه‌ها


بوتبی، ریچارد (1395). فروید در مقام فیلسوف (فراروان‏شناسی پس از لکان). ترجمة سهیل سمّی. چ 5. تهران: ققنوس.## بینزوانگر، لودویگ (1398). «مکتب فکری تحلیل اگزیستانسیال» در: هستی (مجموعه‏مقالات). رولو می و دیگران. ترجمة سپیده حبیب. تهران: نشر نی. صص 283ـ314.## تیلیش، پل (1387). شجاعت بودن. ترجمة مراد فرهادپور. چ 4. تهران: علمی و ‏فرهنگی.## خجسته، فرامرز و جعفر فسایی (1394). «چوبک و اندیشة وجودی (تحلیل داستان «انتری که لوتی‏اش مرده‏ بود در پرتو فلسفة اگزیستانسیالیسم)». ادب‏پژوهی. س 9. ش 34. صص 179ـ205.## خسروی، ابوتراب (1390). کتاب ویران. چ 3. تهران: نشر چشمه.## رنک، اتو (1397). همزاد (یک مطالعة روان‏کاوانه). ترجمة صبا مقدم. چ 2. تهران: افکار.## ژیژک، اسلاوی (1390). از نشانگان خود لذت ببرید! ترجمة فتاح محمدی. چ 2. تهران: هزارة سوم.## ژیژک، اسلاوی (1398). کژ نگریستن (مقدمه‏ای بر ژاک لکان). ترجمة مازیار اسلامی و صالح نجفی. چ 3. تهران: نشر نی.## سارتر، ژان پل (1396). هستی و نیستی. ترجمة مهستی بحرینی. چ 2. تهران: نیلوفر.## سناپور، حسین (1385). ده جستار داستان‏نویسی. چ 2. تهران: نشر چشمه.## سوری، فرزین (1394). «آواز پر جبرئیل: گفتاری درباب آیین و وحشت در ادبیات فارسی». سفید. آبان 1398. در /آواز-پر-جبرئیل/www.3feed.ir## شعیری، حمیدرضا (1384). «مطالعة فرایند تنشی گفتمان ادبی». پژوهش زبان‏های خارجی. ش 25. صص 187ـ204.## صنعتی، محمد (1380). صادق هدایت و هراس از مرگ. تهران: نشر مرکز.## عباسی، علی و غلام‏حسین حسینی (1395). «بررسی جنبه‏های روایی در داستان کوتاه ’وهم‏ناک‘ اثر موپاسان». پژوهش زبان و ادبیات فرانسه. س 10. ش 17. صص 1ـ26.## فاولر، راجر (1390). زبان‏شناسی و رمان. ترجمة محمد غفاری. تهران: نشر نی.## فاولر، راجر (1395). سبک و زبان در نقد ادبی. ترجمة مریم مشرف. تهران: سخن.## محمودی، معصومه (1397). «نگاهی به دل‏واپسی‏های وجودی در عزاداران بیل با رویکرد روان‏شناسی هستی‏گرا». متن‏پژوهی ادبی. س 22. ش 78. صص 31ـ54.## می، رولو و دیگران (1398). هستی (مجموعه‏مقالات). ترجمة سپیده حبیب. تهران: نشر نی.## Abbasi, A., & Hosseini Gh. (2016). “An investigation of the narrative aspects in the short story ‘The Horla’ by Maupassant” (in Farsi). French language and literature studies. Vol. 10. No. 17. pp. 1-26.## Binswanger, L. (1963). “The case of Lola Voss” in J. Needleman. Being in the world (selected papers of Ludwig Binswanger) (pp. 266- 341). New York: Harper & Row.## Boothby, R. (2016). Freud as philosopher: Metapsychology after Lacan (in Farsi). Soheil Sommi (Tr.). 5th Ed. Tehran: Qoqnoos.## Culpeper, J. (2014). Language and characterization: People in plays and other texts. New York: Routledge.## Fowler, R. (2011). Linguistics and the novel (in Farsi). Mohammad Ghaffari (Tr.). Tehran: Ney.## Fowler, R. (2016). Essays on style and language (in Farsi). Maryam Musharraf (Tr.). Tehran: Sokhan.## Heidegger, M. (1977). “The Thing” in Basic writings. New York: Harper and Row.## Khojasteh, F., & Fasaei, J. (2015). “Choobak and existential thought (Analysis of the story ‘Antari ke louti ash morde bud’ based on existentialism)” (in Farsi). Literary studies. Vol. 9. No. 34. pp. 179-205.## Khosravi, A. (2011). Ketab-e-viran (in Farsi). 3rd Ed. Tehran: Cheshmeh.## Kierkegaard, S. (1980). The concept of anxiety. Translated by R. Thomte in collaboration with A. B. Anderson. New Jersy: Princeton University Press.## Mahmoudi, M. (2018). “A look at existential apprehension in Azadaran-e-bayal through existential psychology” (in Farsi). Literary text studies. Vol. 22. No. 78. pp. 31-54.## May, R. et al. (2019). Existence (collected articles) (in Farsi). Sepideh Habib (Tr.). Tehran: Ney.## Needleman, J. (1967). Being in the world (selected papers of Ludwig Binswanger). Translated and with a critical introduction to his existential psychoanalysis. New York: Harper & Row.## Pendergrast, M. (2004). Mirror|Mirror: A history of the human love affair with reflection. New York: Basic Books.## Pillière, L. (2013). “Mind style: Deviance from the Norm”. Études de stylistique anglaise, Retrieved from: https://journals.openedition.org/esa/1448## Rank, O. (2018). The double: A psychoanalytic study (in Farsi). Saba Moghaddam (Tr.). 2nd Ed. Tehran: Afkar.## Robertson, B. (2015). Lacanian Antiphilosophy and the problem of anxiety (an uncanny little object). London: Palgrave Macmillan.## San’ati, M. (2001). Sadiq Hedayat and fear of death (in Farsi). Tehran: Markaz.## Sanapour, H. (2006). Ten essays on writing stories (in Farsi). 2nd Ed. Tehran: Cheshmeh.## Sartre, J. (2016). Being and nothingness (in Farsi). Mahasti Bahreini (Tr.). 2nd Ed. Tehran: Niloufar.## Semino, E., & Culpeper, J. (2002). Cognitive stylistics: Language and cognition in text analysis. Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.## Shaieri, H. (2005). “A study of the tense process of literary discourse” (in Farsi). Foreign languages studies. No. 25. pp. 187-204.## Souri, F. (2015). “The song of Gabriel’s feather: A speech about ritual and terror in Persian literature” (in Farsi). White. November 2019. from: /Avaz-e-par-e-Jabreil/www.3feed.ir## Tillich, P. (2008). The courage to be (in Farsi). Murad Farhadpour (Tr.). 4th Ed. Tehran: Elmifarhangi.## Žižek, S. (2011). Enjoy your symptoms! (in Farsi). Fattah Mohammadi (Tr.). 2nd Ed. Tehran: Hezareh sevvom.## Žižek, S. (2019). Looking awry: An introduction to Jacques Lacan through popular culture) (in Farsi). Maziar Islami and Saleh Najafi (Trans.). 3rd Ed. Tehran: Ney.##